Жамбыл облысының орталығы – Тараз қаласында облыс прокуроры Нұрғалым Әбдіровтің төрағалығымен маңызды жиын өтті. Онда 2020 жылдан бастап жүзеге асырылып келе жатқан «Тараз – қауіпсіз қала» жобасының нәтижелері мен өңірдегі қылмыстылықтың қазіргі жай-күйі талқыланды.
Бұл жоба алғаш рет прокуратураның бастамасымен қолға алынған болатын. Сол кезде қоғамда қылмыстың өсуі, жастар арасында құқық бұзушылықтың белең алуы, есірткі мен алкоголизмнің таралуы халықты алаңдатқан еді. Уақыт өте келе, бұл бастама өзінің өміршеңдігін көрсетіп, қала тұрғындарының қауіпсіздігін қамтамасыз етуде тиімді құралға айналды.
Қылмыс деңгейінің айтарлықтай төмендеуі
Алты жыл ішінде Тараз қаласындағы қылмыс деңгейі 40,8 пайызға төмендегені – жобаның нақты нәтижесін көрсетеді. Егер 2020 жылы 3576 қылмыс тіркелсе, қазіргі таңда бұл көрсеткіш 1534-ке дейін азайған. Бұл – үлкен жетістік.
Қылмыстың азаюы тек полицияның немесе прокуратураның еңбегі емес. Бұл жерде жергілікті мәслихат депутаттары, қоғамдық ұйымдар, белсенділер мен қарапайым тұрғындардың атсалысуы ерекше рөл ойнады. Олар бірлесіп, құқық тәртібін өлшейтін 7 негізгі индикаторды анықтап, соның негізінде жұмысты жүйелі жүргізді. Қазіргі таңда бұл индикаторлардың төртеуі толығымен орындалған. Ал қалғандары жүзеге асырылу үстінде.
Инфрақұрылымдық қолдау
Жоба аясында тек құқық қорғау шаралары ғана емес, сонымен қатар қаланың әлеуметтік инфрақұрылымы да жақсартылды.
- 36 аула мен көше жарықтандырылды;
- 800 бейнебақылау камерасы орнатылды;
- Қаңырап бос қалған үйлер мен қауіпті учаскелер қоршалып, бақылауға алынды.
Бұл шаралардың барлығы қылмыстың алдын алуда үлкен әсерін тигізді. Себебі жарықтандырылған аула мен бейнекамера орнатылған көшеде қылмыс жасау мүмкіндігі әлдеқайда азаяды.
Нашақорлық пен алкоголизмге қарсы күрес
Жобаның тағы бір маңызды бағыты – есірткі бизнесімен және алкоголизммен күрес. Осы мақсатта «NarcoShekteuTaraz» платформасы іске қосылып, 3000-нан астам есірткі сайттары бұғатталды. Сонымен қатар қаладағы үйлер мен ғимараттардың қабырғасына жазылған 500-ден астам есірткі жарнамасы өшірілді.
Қоғамдық денсаулықты қорғау үшін туыстарының келісімінсіз нашақорларды мәжбүрлі түрде емдеу тәжірибесі енгізілді. Нәтижесінде 156 адам есепке қойылып, арнайы емдеу курстарынан өтті. Алкоголизмге қарсы күрес аясында да 50 адам мәжбүрлі емдеуге жіберілді. Жастардың болашағын қорғау үшін микроаудандардан 22 жасөспірім профилактикалық есепке алынды.
Қоғам мен биліктің бірлескен еңбегі
Жобаның ерекшелігі – уәкілетті орган басшылары қаланың шағын аудандарына арнайы шығып, тұрғындармен бетпе-бет кездесулер өткізді. Бұл кездесулер барысында тұрғындар өзекті мәселелерін ашық айтып, шешу жолдарын бірге қарастырды.
Осылайша құқық қорғау органдарының жұмысы мен халықтың пікірі арасында алтын көпір орнатылды.
Ата-аналардың пікірі
Жоба нәтижелерін талқылауда қаладағы ата-аналардың да дауысы ерекше естілді. Себебі кез келген қылмыстың басты құрбаны – жасөспірімдер. Ал олардың болашағына алаңдайтын ең бірінші адамдар – ата-аналар.
Айгүл есімді көп балалы ана өз ойымен бөлісті:
«Біз, ата-аналар, баламызды мектепке жібергенде жанымыз тыныш болуын қалаймыз. Бұрындары кешкі уақытта балаларды аулаға шығаруға қорқатынбыз. Себебі қараңғы көшелерде беймәлім жастар жиналып, ішімдік ішіп, айғай-шу шығаратын. Қазір жағдай едәуір өзгерді. Аулаға шам қойылды, бейнебақылау бар. Бұл – біз үшін үлкен жеңіс. Әсіресе қыз балаларды кешкісін уайымдамай жібере аламыз».
Тиісті лауазымдар
Ержан есімді әке болса былай деді:
«Менің ұлым колледжде оқиды. Соңғы жылдары жастар арасында есірткіге әуестік, түрлі ұсақ қылмыстар көбейіп барады дегенді еститінбіз. Осы жоба басталғаннан бері полиция тарапынан түсіндіру жұмыстары жиі жүргізіледі. Балаларымызға арнайы кездесулер ұйымдастырып, зиянды әдеттердің салдары туралы нақты мысалдар айтылады. Мұның тәрбиелік маңызы зор».
Жанар есімді ана:
«Менің балам футболға қатысады. Бұрын спорт алаңдары қараңғы, қараусыз еді. Қазір ауламыз жарық, балалар кешкісін де доп тебеді. Қорықпай ойнайды. Бұл дегеніміз – қылмыстың алдын алу. Өйткені бос жүрген бала түрлі жаман ортаға түсуі мүмкін, ал спорт – жақсы тәрбиенің негізі».
Қуат есімді ата да өз пікірін білдірді:
«Әрине, бұл жобаның әлі шешілмеген мәселелері бар. Бірақ бастысы – оң өзгеріс басталды. Біз ата-аналар үшін ең үлкен мәселе – балаларымыздың қауіпсіздігі. Егер мемлекет, құқық қорғау органдары, қоғам бірлесіп осылай жұмыс істесе, біз балаларымызды қорықпай ертеңіне жібере аламыз. Қауіпсіз қала дегеніміз – сенімді ата-ана, тыныш отбасы».
Ата-аналардың ұзақ пікірлерінде бір ортақ ой бар: жоба тек қылмысты азайтып қана қоймай, халықтың сенімін арттырды.
Қорытынды
«Тараз – қауіпсіз қала» жобасы – аймақтың құқықтық кеңістігін түбегейлі өзгертуді мақсат еткен кешенді бастама. Бұл жоба тек қана статистикалық деректерді азайту немесе ресми есепті жақсарту үшін қолға алынған жоқ. Ол – қоғамның ең басты сұранысына, яғни қауіпсіз өмір сүру құқығын қамтамасыз етуге бағытталған нақты тәжірибе.
Алты жыл ішінде қаладағы қылмыстар саны 40,8 пайызға төмендеді. Бұл – тек сандардағы көрсеткіш емес, ол мыңдаған адамның тағдыры, жүздеген отбасының тыныштығы, балалардың алаңсыз ойыны. Әрбір азайған қылмыс – бір ананың жүрегіндегі қорқыныштың басылуы, бір әкенің көңіліндегі сенімнің оралуы. Демек, бұл жоба тек құқық қорғау органдарының жұмысы ғана емес, әрбір қарапайым азаматтың өмір сапасына тікелей әсер еткен құбылыс.
Осы жылдары жарықтандырылған 36 аула мен көше, орнатылған 800 бейнекамера, қоршалған қаңыраған ғимараттар тек материалдық нәтижелер емес. Олар – адамдардың бойындағы сенімді қайта оятқан символдар. Бала-шағасын кешкісін аулаға жіберетін ананың жүрегіндегі тыныштық, қарт әкенің кешкілік дүкенге барып қайтуға деген сенімді қадамы – осының барлығы қарапайым инфрақұрылымдық өзгерістердің қоғамға тигізген үлкен әсерінің көрінісі.
Есірткі бизнесіне қарсы жүргізілген күрес те өз нәтижесін берді. 3000-нан астам есірткі сайттарының жабылуы, жүздеген жарнамалық граффитидің өшірілуі – бұл жастардың улануына жол бермеудің нақты қадамы. Ал мәжбүрлі емдеуге жіберілген 156 нашақор мен 50 алкоголизмге шалдыққан адамның тағдыры – қоғамды күйрететін індеттерге қарсы күрестің қатаң әрі қажетті шарасы екенін көрсетеді. Әрине, бұл адамдардың барлығы толық айығып кетпесе де, кем дегенде олардың өмірін бақылауға алу – жаңа қылмыстардың алдын алды.
Жоба тек құқық қорғау органдарының ісі ғана болып қалған жоқ. Қаланың әрбір тұрғыны, әрбір отбасы, әрбір ата-ана осы бастаманың белсенді қатысушысына айналды. Мәслихат депутаттарының индикаторлар енгізуі, қоғамдық ұйымдардың талқылауларға араласуы – қоғам мен биліктің бірлескен күшінің дәлелі. Егер осы ынтымақтастық сақталса, Тараз тәжірибесі Қазақстанның өзге қалаларына үлгі болары анық.
Ата-аналардың айтқан пікірлерінен де байқауға болады: олар үшін қауіпсіздік – жай ғана ресми ұғым емес. Ол – олардың күнделікті өміріндегі нақты шындық. Балаларын алаңсыз мектепке жіберу, кешке аулада ойнауына мүмкіндік беру, спорт алаңына барып жаттығуға жағдай жасау – бұл кез келген ата-ана үшін ең басты бақыт. Демек, «қауіпсіз қала» ұғымы ата-ананың жүрегінде – «тыныш отбасы» деген түсінікпен тең.
Сонымен бірге, бұл жоба бізге бір үлкен сабақ береді. Қоғамдық қауіпсіздік тек полицияның жұмысына қарап отырмайды. Ол – қоғамның, биліктің, ата-ананың, ұстаздың, әрбір азаматтың ортақ жауапкершілігі. Егер бір үйдің ауласын жарықтандыру тек әкімдіктің емес, тұрғындардың да қолдауымен жүзеге асса, ол аула тек қауіпсіз болып қана қоймайды, адамдар арасындағы сенімді нығайтады.
Әлемдік тәжірибеге сүйенсек, ең дамыған қалалардың қауіпсіздік деңгейі тек заңдардың қаталдығына емес, халықтың бір-біріне деген сенімі мен қоғамдағы ортақ мәдениетке байланысты өлшенеді. «Тараз – қауіпсіз қала» жобасы да дәл осы сенімді оятуға бағытталған. Мұнда тек қылмыстың санын азайту емес, адамдардың жүрегіндегі тыныштықты қайтара білу басты мақсат болған.
Алда бұл жоба индикаторларын жаңарту арқылы жалғасатын болады. Бұл – үлкен мүмкіндік. Себебі қоғам күн сайын өзгеріп отырады, жаңа қауіптер пайда болады. Киберқылмыс, интернеттегі алдау-арбаулар, жасөспірімдер арасындағы буллинг – мұның барлығы жаңа кезеңнің жаңа сын-қатерлері. Сондықтан «қауіпсіз қала» жобасы да заман талабына бейімделуі тиіс.
Қорытындылай келе, «Тараз – қауіпсіз қала» жобасы – жай ғана аймақтық бастама емес. Бұл – қылмыспен күрестің жаңа философиясы. Бұл философия – «қауіпсіздік тек заңмен емес, қоғамның ынтымағымен қамтамасыз етіледі» деген ұстанымға негізделген. Тараз қаласы осы қағиданың өміршеңдігін дәлелдеді.
Ал енді осы тәжірибені сақтап қана қоймай, дамыту – баршамыздың ортақ міндетіміз. Себебі қауіпсіз қала – ол жай ғана статистикадағы сандар емес, ол – біздің болашағымыз, балаларымыздың алаңсыз күлкісі, қарттарымыздың бейбіт ғұмыры, әрбір жанұяның бақытты шаңырағы.
Қауіпсіз қала – ол сенімді мемлекет, өркениетті қоғам және жарқын болашақтың кепілі.
