Жамбыл облысының кең байтақ жерінде орналасқан Мойынқұм ауданы соңғы жылдары ауыл шаруашылығы саласында ерекше серпінмен дамып келеді. Жергілікті шаруалардың маңдай тер еңбегі мен мемлекет тарапынан жасалып жатқан қолдау біріккенде, ауыл өмірінің өркендеуі заңдылыққа айналуда. 2025 жылдың алғашқы сегіз айының қорытындысы бойынша ауданның ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы ақшалай көлемі 3 389,5 млн теңгені құрап, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 102,6 пайызға артқан. Бұл көрсеткіш Мойынқұмдағы еңбектің бағаланғанының және дұрыс бағыттағы саясаттың жемісі екені сөзсіз.
Мал шаруашылығы – ауданның тірегі
Ауданның дәстүрлі тіршілігі – мал шаруашылығы. Бүгінгі күні ірі қара малының саны 65 720 басқа, қой – 156 055, ешкі – 17 363, жылқы – 16 038, түйе – 1 304, ал құс саны – 18 370 басқа жетті. Бұл – тек қана сандар емес, әрбір отбасының нәсібі мен берекесінің көрсеткіші.
Мал өнімдері де артып келеді: тірі салмақтағы ет өндірісі 2 594,5 тоннаға жетіп, 102,4%-ға өссе, сойыс салмақтағы ет 1 496,6 тонна болып, 103,7%-ға артты. Сүт өндірісі 1 185 тоннаға жетіп, өткен жылға қарағанда 100,9%-ға жоғарылады. Бұл – жергілікті шаруалардың еңбегінің нәтижесі ғана емес, аудан экономикасының тұрақты даму көрсеткіші.
Егін шаруашылығы – молшылықтың қайнары
Мойынқұмда тек мал ғана емес, егін шаруашылығы да өркендеп келеді. Биылғы вегетациялық кезеңде 4 138,3 гектар суармалы алқапқа ағын су жеткізілді. Оның ішінде:
- 454,9 гектарға – дәнді және дәнді-бұршақты дақылдар,
- 31,1 гектарға – картоп,
- 3 298,8 гектарға – мал азығы дақылдары,
- 208,2 гектарға – бақша өнімдері,
- 145,3 гектарға – көкөністер егілді.
Өнімнің көлемі көңіл қуантарлық: бақша дақылдарынан 3 536 тонна, көкөністерден 1 958 тонна өнім жиналды. Бұл ауыл халқының өз қажеттілігін қамтамасыз етіп қана қоймай, нарыққа да мол өнім шығара бастағанын көрсетеді.
Техника және жаңа серпін
Ауыл шаруашылығы – техникаға тікелей тәуелді сала. Биыл көктемгі дала жұмыстарына 37 техника тартылып, қосымша 53 жаңа техника сатып алынды. Бұл мақсатқа 248,5 млн теңге жұмсалған. Заманауи құралдардың арқасында шаруалардың жұмысы жеңілдеп, уақыт үнемделіп, өнімділік артып отыр.
Су – өмірдің қайнары
Ауыл шаруашылығының басты тірегі – су. Биыл бұл бағытқа 75,3 млн теңге бөлініп, Шу өзені мен бірқатар тоғандар тазартылды. «Құмөзек», «Күшаман», «Бірлік», «Богдан», «Алайғыр» тоғандарында күрделі жұмыстар атқарылып, Қарабөгет пен Қылышбай ауылдық округтерінде бөгеттер күшейтілді. Бұл – алдағы жылдардың мол өнімінің кепілі.
«Ауыл аманаты» жобасы
Мойынқұмда «Ауыл аманаты» жобасы аясында шаруаларға тауарлық несие беріліп, мал шаруашылығын дамытуға жаңа мүмкіндік жасалды. Әсіресе, түйе шаруашылығына ерекше көңіл бөлінуде. 2025 жылы арнайы өндірістік кооператив құрылып, жобалар «Тараз әлеуметтік кәсіпкерлік корпорациясына» ұсынылды.
Шаруалардың пікірі
- Ержан Төлегенов, Қылышбай ауылының шаруа қожалығының иесі
«Мен үшін мал – тек табыс көзі емес, әкемнен қалған аманат. Соңғы жылдары мемлекет тарапынан қолдау күшейіп, ауылға жаңаша серпін келді. Әсіресе, “Ауыл аманаты” жобасы біз сияқты қарапайым шаруаларға зор мүмкіндік болды. Бұрын малды көбейту үшін банктен несие алуға қиналатынбыз, құжат жинап әуре болатынбыз. Қазір тауарлық несие арқылы түйе де, жылқы да сатып алдық. Қосымша техника алып, қыста жем-шөпті алдын ала дайындауға мүмкіндік туды. Бұл тек менің емес, бүкіл ауылдың тұрмысын жақсартты. Балаларым ауылда қалып, шаруашылыққа қызыға бастады. Осыдан артық қандай бақыт керек? Менің ойымша, осындай қолдау тұрақты болса, ауылдан қалаға көшу азаяды. Ауылдың болашағы малмен байланысты, ал малға жағдай жасалса, халық ешқашан еңсесін түсірмейді».
- Гүлнұр Әлімжанова, Бірлік ауылының тұрғыны
Тиісті лауазымдар
«Біздің отбасымыз бақша егумен айналысады. Әр жыл сайын қауын-қарбыздан несібемізді көреміз. Биыл су жеткілікті болып, өнім мол шықты. Қарбыздың тәттілігі мен қауынның сапасы ерекше болды. Тіпті көрші аудандардан келіп сатып әкетіп жатты. Бұл – біздің еңбегіміздің жемісі. Ең қуаныштысы, биыл жас қызым да бақша жұмысына қызығып, менімен бірге егістікке шығып жүрді. Бұл – ұрпаққа еңбек дағдысын үйретудің ең жақсы жолы. Егер мемлекет осылай су мәселесін шешіп берсе, ауылдағы бақша шаруашылығы әлі талай адамды асырайды. Менің арманым – ауыл өнімдері тек жергілікті емес, облыс, республика нарығына да шығып, брендіге айналса. Мойынқұмның қарбызы деген атаумен танылса деймін. Ол үшін қолдау жалғасса болды».
- Бақытжан Дүйсенбаев, Күшаман ауылының шаруа қожалығының басшысы
«Техника – шаруаның ең басты серігі. Бұрын ескі трактормен жер жыртып, көп әуреге түсетінбіз. Кейде бұзылып қалып, жұмысты тоқтатып қоятын. Қазір жаңа техника келіп, жұмысымыз әлдеқайда жеңілдеді. Мысалы, биылғы көктемгі дала жұмыстарын бұрынғыдан екі есе аз уақытта бітірдік. Бұл уақытты ғана емес, шығынды да үнемдеуге мүмкіндік берді. Мен үшін техникаға салынған инвестиция – ертеңгі мол өнімнің кепілі. Жаңа құралдармен жұмыс істеу жастарға да қызық. Ауылдастарымның балалары келіп, тракторға отырып үйреніп жүр. Бұл олардың ауыл шаруашылығына қызығушылығын оятады. Егер мемлекет жыл сайын осылай жаңа техникамен қамтамасыз етсе, біз қала шаруаларынан кем болмаймыз. Ең бастысы – ауылдың еңсесі көтеріледі».
- Айнаш Қасымбекова, Алайғыр ауылынан
«Егіншінің басты уайымы – су. Соңғы жылдары жауын-шашын азайып, каналдарда су тапшылығы сезілген еді. Бұл – өнімнің азаюына тікелей әсер етті. Биыл каналдар тазартылып, тоғандар ретке келтірілді. Соның арқасында бақшамызға уақытылы су жетті. Өніміміз де мол болды. Әсіресе, көкөністің шығымы жақсы болды. Бұрынғыдай көршіден су сұрап, дауласып жүрмедік. Шаруаның көңілі тоқ болса, еңбегі де берекелі болады. Мен мемлекетке ризамын, бірақ осы жұмысты тоқтатпай, әрдайым бақылауда ұстаса деймін. Өйткені, су – ауылдың өмірі. Егер су жеткілікті болса, ауылдан ешкім кетпейді, бәрі өз жерінде еңбек етіп, елін асырайды».
Қорытынды
Мойынқұм ауданының ауыл шаруашылығы саласы соңғы жылдары қарқынды дамып, бұрын-соңды болмаған нәтижелерге қол жеткізіп отыр. Мұның барлығы – ауыл еңбеккерлерінің маңдай тер еңбегі мен мемлекет тарапынан жасалып отырған жан-жақты қолдаудың нақты жемісі. Бүгінгі көрсеткіштер ауылдың болашағы зор екенін айқын аңғартады.
Ең алдымен, мал шаруашылығындағы өсім – аудан үшін үлкен жетістік. Халық ежелден төрт түлікпен күн көріп келген, сондықтан бұл сала ауыл тіршілігінің өзегі болып қала береді. Қазіргі таңда ірі қара, қой, жылқы, түйе мен құс санының артуы – шаруалардың еңбекқорлығын ғана емес, сонымен бірге олардың болашаққа деген сенімін де көрсетеді. Әсіресе, сүт пен ет өндірісінің өсуі – ауданның өзін-өзі қамтамасыз етіп қана қоймай, облыс пен республика нарығына да өнім шығаруға қауқарлы екенін дәлелдейді. Бұл дегеніміз – жаңа жұмыс орындары, ауыл халқының табысының артуы, демек тұрмыстың жақсаруы.
Егін шаруашылығы да аудан экономикасының маңызды тірегіне айналып отыр. Суармалы жерлердің тиімді игерілуі – мол өнімнің кепілі. Биылғы бақша мен көкөністен жиналған мол өнім – ауылдың еңбегінің берекесі. Қауын-қарбызымен аты шыққан Мойынқұм енді көкөніс, мал азығы өнімдерімен де мақтана бастады. Бұл тек ауыл тұрғындарының ас мәзірін байытып қана қоймай, нарықтағы сұранысты қанағаттандыруға үлкен үлес қосады.
Ал техникаға келсек, жаңа құрал-жабдықтар шаруалардың қолын жеңілдетіп, өнімділікті еселеп арттырды. Бұрын бір ай жүретін жұмысты қазір екі аптада тындыратын жағдайға жетті. Бұл – уақыт үнемі ғана емес, шығынның азаюы, шаруаның табысының артуы. Заманауи техниканы меңгерген ауыл жастары да ауылда қалып, туған жерінде еңбек етуді жөн көруде. Бұл үрдіс – ауылдың болашағы үшін аса маңызды фактор.
Су мәселесі – ауыл шаруашылығының мәңгілік тақырыбы. Соңғы жылдары каналдар тазартылып, тоғандар ретке келтіріліп, бөгеттер нығайтылғаны – жергілікті халық үшін үлкен көмек болды. Шаруалар алаңсыз еңбек етіп, мол өнімге қол жеткізді. Егер бұл бағыттағы жұмыстар жүйелі жалғаса берсе, алдағы жылдары Мойынқұмда ауыл шаруашылығы тіпті жаңа деңгейге көтерілуі мүмкін.
«Ауыл аманаты» жобасы да ауыл өміріне серпін берді. Шаруаларға тауарлық несие беру – олардың кәсібін кеңейтуге мүмкіндік туғызды. Бұрын мал алуға қиналып жүргендер қазір жылқы, түйе сатып алып, табысын еселеп отыр. Бұл ауылдағы шағын кәсіпкерліктің дамуына жол ашып, жастарды ауылда қалдыруға себепкер болуда. Ауылдағы жаңа кооперативтердің құрылуы – халықтың бірлесіп еңбек етуге ынталанып отырғанының көрінісі. Мұндай бірліктің түбі берекеге жеткізері анық.
Тағы бір маңызды жайт – түйе шаруашылығының дамуы. Түйе – қазақ үшін қасиетті жануар, шөлге төзімді, сүті шипалы, еті де тағамға жарамды. Ауданның табиғаты түйе өсіруге қолайлы, сондықтан алдағы жылдары бұл бағыттағы жұмыстар нәтижесін беріп, Мойынқұмды түйе шаруашылығының орталығына айналдыруға толық мүмкіндік бар.
Қарапайым шаруалардың пікіріне құлақ ассақ, олардың барлығы бір нәрсені айтады: мемлекет қолдаса, халық еңбек етеді, ал еңбектің қайтарымы міндетті түрде болады. Расында да, бүгінгі жетістіктердің бәрі – сол ынтымақ пен еңбектің нәтижесі. Ертеңгі күні Мойынқұм өнімдері тек облысқа емес, республикаға, тіпті шетелге де шығарылады дегенге сенім мол.
Ауыл – халықтың түп қазығы. Ауылдың еңсесі көтерілсе, елдің еңсесі көтеріледі. Мойынқұмдағы бүгінгі жетістіктер – соның дәлелі. Әрбір жаңа техника, әрбір салынған бөгет, әрбір тазартылған канал – болашаққа салынған инвестиция. Оның қайтарымы – мол өнім, берекелі тірлік, тұрмысы түзелген халық.
Бүгінгі таңда Мойынқұм ауданындағы ауыл шаруашылығы тек экономиканы ғана емес, әлеуметтік жағдайды да жақсартып отыр. Жастар ауылда қалып, ата кәсіпке бет бұруда. Балалар әке-шешесінің еңбегін көріп, ауылға деген сүйіспеншілігі артып келеді. Бұл – ұрпақ сабақтастығының айқын көрінісі.
Қорытындылай келе, Мойынқұмдағы ауыл шаруашылығының дамуы – жай ғана көрсеткіш емес, ол халықтың болашаққа деген сенімі, ауылдың ертеңгі күнге деген үміті. Бүгінгі берекелі еңбек – ертеңгі табыстың кепілі. «Жер емгеннің жүзі жарық» деген қазақ даналығын дәлелдеп отырған Мойынқұм еңбеккерлерінің тәжірибесі – бүкіл елге үлгі.
Алдағы уақытта аудан халқы өз еңбегімен Қазақстанның аграрлық әлеуетін арттырып, ауылдың абыройын асқақтатары сөзсіз. Мойынқұм – ауыл шаруашылығының ғана емес, берекелі тірліктің де орталығы бола алады. Ең бастысы, халықтың ынтымағы мен еңбегі бар. Осы екі құндылықты сақтай білген халықтың болашағы қашанда жарқын.
